TIRANË- Shkencëtarët e NASA-s shpjegojnë pesë faktorët kryesorë që e bënë vitin 2023 vitin më të ngrohtë të regjistruar në një botim të ri. Sipas një raporti të detajuar në faqen e internetit të Observatorit të Tokës, faktori kryesor është rritja afatgjatë e gazeve serrë. Djegia e lëndëve djegëse fosile si qymyri, gazi natyror dhe nafta për më shumë se 100 vjet ka çuar në një rritje të madhe të gazeve serrë në atmosferë.
Gazrat serrë
Gazrat serrë veprojnë si një “batanije” që zë në “çark” nxehtësinë rreth planetit. Sa më shumë të rriten këto gazra, aq më e trashë bëhet kjo batanije, duke rritur temperaturën në Tokë. Në maj 2023, përqendrimet e dioksidit të karbonit në atmosferë arritën kulmin. Në fakt, këto përqendrime të dioksidit në akull janë më të lartat që janë regjistruar në të paktën 800,000 vitet e fundit.
“Ne do të vazhdojmë të thyejmë rekorde të temperaturave të larta”, paralajmëron Gavin Schmidt, drejtor i Institutit Goddard të NASA-s për Studimet Hapësinore në Nju Jork.
Rikthimi i El Niños
Në krye të shkaqeve që rrisin prirjen e ngrohjes globale janë luhatjet që ndodhin në klimë. Një nga burimet më të mëdha të ndryshueshmërisë së tillë është fenomeni El Niño (ENSO), i cili ndodh në Paqësorin tropikal. Ky fenomen kalon në tri faza: El Niño, La Niña dhe fazën neutrale. Gjatë El Niño, erërat që fryjnë nga lindja në perëndim në Paqësorin tropikal dobësohen. Sipërfaqja e detit në Oqeanin Paqësor ekuatorial, qendror dhe lindor pranë Amerikës së Jugut po bëhet më e ngrohtë se normalja. Gjatë La Niña, ndodh e kundërta: forcohen erërat dhe temperaturat e sipërfaqes së detit në Paqësorin lindor bien nën nivelet normale. Kjo mund të ndihmojë në kompensimin.
Temperaturat e larta të sipërfaqes së detit
Në të njëjtën kohë, temperatura globale e sipërfaqes së detit vendosën një rekord të ri në vitin 2023, me Atlantikun e Veriut dhe pjesë të tjera të oqeanit përballë disa valëve të të nxehtit detar.
“Ashtu si temperaturat globale, temperaturat e oqeanit janë në rritje,” vuri në dukje Willis.
Çfarë qëndron pas rritjes së temperaturave të oqeanit? Gazrat serë që ngrohin planetin. Rreth 90% e nxehtësisë së bllokuar nga gazrat serrë në rritje thithet nga oqeani. Kjo do të thotë se ndërsa gazrat serrë vazhdojnë të rriten, temperaturat e oqeaneve do të rriten, gjë që rrit temperaturën në mbarë botën.
Aerosolet janë reduktuar
Një tjetër trend global që shkencëtarët po monitorojnë është përqendrimi i aerosoleve në atmosferë. Aerosolet janë grimca të vogla në ajër – tymi, pluhuri, gazrat vullkanikë, spërkatja, ndotja e ajrit, bloza – që mund të ndikojnë në klimë. Grimcat mund të reflektojnë rrezet e diellit, duke shkaktuar një ftohje të lehtë të ajrit, ose të thithin dritën e diellit, duke shkaktuar një ngrohje të lehtë të tij.
Shpërthimin vullkanik Hunga Tonga-Hunga Ha’apai
Në janar 2022, shpërthimi i vullkanit nënujor Hunga Tonga-Hunga Ha’apai lëshoi një sasi të paparë grimcash të imëta ose aerosolësh në stratosferë. Një studim i kohëve të fundit zbuloi se aerosolet e sulfatit vullkanik reflektonin pak dritë dielli larg sipërfaqes së Tokës, duke çuar në një ftohje të lehtë në hemisferën jugore pas shpërthimit. Kështu ky informacion do të thotë se shpërthimi vullkanik ka të ngjarë të mos kontribuojë në ngrohjen e vitit 2023.
