Rreth 252 milionë vjet më parë, jeta në Tokë pësoi goditjen më katastrofike deri më sot: një zhdukje masive e njohur si “Shuarja e Madhe”, që zhduku rreth 90% të jetës.
Ajo që ndodhi më pas ka habitur shkencëtarët për një kohë të gjatë. Planeti u bë jashtëzakonisht i nxehtë dhe qëndroi i tillë për 5 milionë vjet.
Tani, një ekip studiuesish ndërkombëtarë thotë se më në fund e ka zbuluar arsyen, dhe gjithçka lidhet me pyjet tropikale.
Zbulimet e tyre, të publikuara në revistën Nature Communications, mund të ndihmojnë për të zgjidhur një mister, por gjithashtu japin një paralajmërim të errët për të ardhmen, ndërsa njerëzit vazhdojnë të ndikojnë në ngrohjen e planetit përmes djegies së lëndëve djegëse fosile.
“Shuarja e Madhe” ishte më e rënda nga pesë ngjarjet e zhdukjes masive që kanë shënjuar historinë e Tokës dhe ajo shënoi fundin e periudhës gjeologjike Permiane.
Kjo ngjarje i është atribuar një periudhe aktiviteti vullkanik në një rajon të njohur si Shkëmbinjtë Siberianë (Siberian Traps), që lëshuan sasi të mëdha karboni dhe gazesh të tjera ngrohëse në atmosferë, duke shkaktuar ngrohje globale ekstreme. Një numër i madh i bimëve dhe kafshëve tokësore e detare u zhdukën, ekosistemet u shembën dhe oqeanet u acidifikuan.
Por ajo që ka qenë më pak e qartë është pse planeti u bë kaq i nxehtë dhe pse kushtet “super-serrë” vazhduan kaq gjatë, edhe pasi aktiviteti vullkanik kishte pushuar.
“Niveli i ngrohjes është përtej çdo ngjarjeje tjetër”, tha Zhen Xu, një nga autorët e studimit dhe studiues në Shkollën e Tokës dhe Mjedisit në Universitetin e Leeds-it.
Disa teori janë përqendruar te oqeanet, duke sugjeruar se nxehtësia ekstreme zhduku planktonët që përthithnin karbonin, ose ndryshoi përbërjen kimike të oqeanit duke e bërë më pak efektiv në ruajtjen e karbonit.
Por shkencëtarët nga Universiteti i Leeds-it në Angli dhe Universiteti i Gjeoshkencave të Kinës menduan se përgjigjja mund të qëndrojë te një pikë kritike klimatike: kolapsi i pyjeve tropikale.
Ngjarja e zhdukjes masive gjatë “Shuarjes së Madhe” është unike “sepse është e vetmja në të cilën të gjitha bimët zhduken”, tha Benjamin Mills, një tjetër autor i studimit dhe profesor i evolucionit të sistemit tokësor në Universitetin e Leeds-it.
Për të testuar teorinë, ata përdorën një arkiv të dhënash fosilesh në Kinë që është mbledhur për dekada nga tre breza gjeologësh kinezë.
Ata analizuan fosilet dhe formacionet shkëmbore për të marrë të dhëna rreth kushteve klimatike të së kaluarës, duke i lejuar të rindërtonin harta të bimësisë dhe pemëve që jetonin në çdo pjesë të planetit para, gjatë dhe pas zhdukjes. “Askush më parë nuk ka krijuar harta të tilla”, tha Mills për CNN.
Rezultatet konfirmuan hipotezën e tyre, duke treguar se humbja e bimësisë gjatë ngjarjes së zhdukjes masive uli ndjeshëm aftësinë e planetit për të ruajtur karbonin, që do të thotë se nivelet shumë të larta mbetën në atmosferë.
Pyjet janë një amortizator i rëndësishëm i klimës, pasi thithin dhe ruajnë karbonin që nxeh planetin. Ato gjithashtu luajnë një rol kyç në “shkëmbimin silikat”, një proces kimik mes shkëmbinjve dhe ujit të shiut, një mënyrë thelbësore për të hequr karbonin nga atmosfera. Rrënjët e pemëve dhe bimëve ndihmojnë këtë proces duke çarë shkëmbin dhe lejuar që uji dhe ajri të depërtojnë.
Kur pyjet zhduken, “ti po ndryshon ciklin e karbonit”, tha Mills, duke iu referuar mënyrës se si karboni lëviz përreth Tokës, ndërmjet atmosferës, tokës, oqeaneve dhe organizmave të gjallë.
Michael Benton, profesor i paleontologjisë në Universitetin e Bristol-it, nuk ishte pjesë e studimit, por tha se ky kërkim tregon se “mungesa e pyjeve ndikon seriozisht në ciklet normale të oksigjenit dhe karbonit dhe pengon zhdukjen e karbonit, duke bërë që nivelet e larta të CO? të qëndrojnë në atmosferë për periudha të gjata”.
Ai thekson “një efekt prag”, ku humbja e pyjeve bëhet “e pakthyeshme në shkallë kohe ekologjike”.
Politikat globale sot bazohen në idenë se nëse kontrollohen nivelet e dioksidit të karbonit, dëmi mund të rikuperohet.
“Por në pragun kritik, atëherë bëhet e vështirë për jetën që të rikuperohet”, tha Benton.
Ky është një mesazh kyç nga studimi, tha Mills. Ai tregon se çfarë mund të ndodhë nëse ngrohja e shpejtë globale shkakton kolapsin e pyjeve tropikale në të ardhmen, një pikë kritike që shqetëson shumë shkencëtarë.
Edhe nëse njerëzit ndalojnë plotësisht ndotjen që ngroh planetin, Toka mund të mos ftohet. Madje, ngrohja mund të përshpejtohet, tha ai.
Ka një fije shprese: Pyjet tropikale që mbulojnë aktualisht planetin mund të jenë më rezistente ndaj temperaturave të larta sesa ato që ekzistonin para Shuarjes së Madhe. Kjo është pyetja që shkencëtarët po përpiqen të kuptojnë tani.
Megjithatë, ky studim është një paralajmërim, tha Mills.
“Ekziston një pikë kritike. Nëse i ngroh pyjet tropikale tepër, atëherë kemi një dëshmi shumë të mirë për atë që ndodh. Dhe është jashtëzakonisht e keqe”, tha ai.
