Amnesty International Itali ka deklaruar se është thellësisht e shqetësuar për ndikimet e mundshme negative të protokollit në mbrojtjen efektive të të drejtave të njeriut dhe fton institucionet italiane të abstenojnë nga ratifikimi dhe zbatimi i marrëveshjes së emigrantëve mes Italisë dhe Shqipërisë.
“Zbatimi i protokollit do të ketë pasoja të panumërta negative në të drejtat e njeriut. Në veçanti, për sistemin e kërkim-shpëtimit në det, për të drejtën e azilit dhe për garancitë procedurale për të mbrojtur njerëzit në kushte të cenueshme, si dhe për lirinë personale të azilkërkuesve dhe emigrantëve”, deklaroi Anneliese Baldaccini, menaxhere e marrëdhënieve institucionale në Amnesty International Itali.
Projektligji që ratifikon protokollin Itali-Shqipëri për forcimin e bashkëpunimit në çështjet e migracionit është në qendër të një debati në Itali që ka të bëjë me disa pika kritike.
Detyrimi ndërkombëtar për të garantuar zbarkimin e shpejtë në një vend të sigurt pas shpëtimit thyhet qartë nga zgjedhja për të imponuar një udhëtim të gjatë nga Mesdheu qendror në Shqipëri (rreth 1000 km). Kjo zgjatje e panevojshme e udhëtimit, përveçse përbën një shkelje të standardeve ndërkombëtare të kërkim-shpëtimit, sjell vuajtje shtesë për njerëzit që sapo janë shpëtuar nga deti, shpesh të traumatizuar nga mbytja e njerëzve të tjerë ose që kanë nevojë për ndihmë urgjente. Për më tepër, marrëveshja mund të ketë ndikime të mëtejshme negative në sistemin e kërkim-shpëtimit, duke përkeqësuar situatën tashmë kritike në Mesdheun qendror dhe duke vënë në rrezik shumë jetë njerëzish. Vetëm në vitin 2023, të paktën 2,498 persona humbën jetën në det në Mesdheun qendror, duke shënuar një rritje të dukshme krahasuar me një vit më parë.
“Në të drejtën evropiane dhe ndërkombëtare, paraburgimi është një përjashtim që kërkon vlerësime individuale dhe nuk mund të përbëjë rregull. Memorandumi i mirëkuptimit Itali-Shqipëri e shpërfill këtë parim, duke parashikuar ndalimin automatik të të gjithë personave të sjellë në qendrat në Shqipëri, përfshirë edhe azilkërkuesit. Duke vepruar kështu, ne tregojmë se si aplikimi i procedurave të përshpejtuara ‘kufitare’ për vlerësimin e kërkesave për azil në fakt favorizon përdorimin masiv të ndalimit administrativ”, vijoi Anneliese Baldaccini.
“Zbatimi i kombinuar i marrëveshjes Itali-Shqipëri dhe ndryshimet e fundit të futura në legjislacionin kombëtar do të lejonin ndalimin e një personi të zbarkuar në Shqipëri për një periudhë të vazhdueshme mbi 18 muaj. Paraburgimi automatik dhe i zgjatur janë të dyja në thelb arbitrare dhe për këtë arsye të paligjshme. Një protokoll dypalësh nuk mjafton për të fshirë një parim bazë të ligjit, sipas të cilit liria personale duhet të jetë pozita e paracaktuar dhe paraburgimi përjashtim. Kërkimi i azilit nuk është krim”, shtoi Baldaccini.
Protokolli parashikon ruajtjen nën juridiksion italian në qendrat në Shqipëri, duke u diferencuar nga përpjekjet e outsourcing-it të promovuara nga vende të tjera evropiane – si për shembull marrëveshja Mbretëria e Bashkuar-Ruanda, aktualisht në diskutim në parlamentin britanik. Nëse zbatimi i juridiksionit italian premton akses në garancitë procedurale dhe të drejtën për azil sipas ligjeve italiane dhe evropiane, distanca fizike mund të rrezikojë aksesin në këto garanci. Ka çështje serioze, për shembull, në lidhje me mundësinë e marrjes së ndihmës juridike adekuate nga një person i zgjedhur dhe pjesëmarrjen efektive në procedurat përkatëse, duke marrë parasysh përdorimin e pritshëm të ndihmës juridike në distancë dhe intervistave.
Protokolli nuk sqaron se si do të mbrohen të miturit dhe subjektet e tjera ‘të cenueshme’ që nuk mund të mbahen në qendra në Shqipëri. Qeveria deklaroi së fundmi se ata që konsiderohen të pambrojtur do të qëndrojnë në bordin e anijeve, ndërsa personat e tjerë do të zbresin në Shqipëri, për t’u çuar më pas në Itali, por nuk dihet se si dhe kush do të kryejë verifikimin e situatave vulnerabël. duke pasur parasysh se për ata që kanë pësuar dhunë është e nevojshme përfshirja e personelit të specializuar.
