Zyrtarët e Bashkimit Evropian (BE) punuan deri në orët e vona javën e kaluar për të arritur një marrëveshje për rregullat botërore, sipas të cilave duhet të përdoret inteligjenca artificiale (AI) në bllokun me 27 vende anëtare.
Marrëveshja nga shtetet anëtare të BE-së dhe Parlamenti Evropian mbi inteligjencën artificiale hap një epokë në të cilën qeveritë do të lëvizin përtej kodeve të sjelljes dhe udhëzimeve vullnetare në përpjekjet e tyre për të menaxhuar këtë teknologji të re. Marrëveshja ndalon disa përdorime të AI që cenojnë të drejtat e njeriut dhe liritë civile.
Vendimi gjithashtu kërkon që zhvilluesit e sistemeve të AI “me rrezik të lartë”, sisteme që ndikojnë në mënyrën se si kompanitë i trajtojnë punëtorët e tyre, si dhe përdorime që përfshijnë infrastrukturën kritike, zbatimin e ligjit, kontrollin kufitar dhe të tjerë duhet të ofrojnë detaje mbi trajnimin, të sigurojnë transparencë për përdoruesit dhe ofrojnë mundësi për apelim dhe korrigjim.
Brukseli ka krijuar rregulla reale, të mbështetura me gjoba serioze të mundshme. Disa çështje shqetësuese për kompanitë amerikane, të tilla si përfshirja e sistemeve rekomanduese nga mediat sociale si me rrezik të lartë, nuk janë në tekstin përfundimtar, megjithëse mbeten shumë pyetje rreth zbatimit. Por në përgjithësi, Shtetet e Bashkuara dhe BE janë drejtuar në të njëjtin drejtim.
Çfarë është Akti AI dhe si funksionon?
Akti i BE-së për AI është i rëndësishëm sepse është i pari, jo sepse është më gjithëpërfshirës. Nuk do të ketë tekst publik të të AI për të paktën disa javët e ardhshme nëse nuk zbulohet, dhe për këtë arsye është e vështirë të kemi një vlerësim konkret se çfarë bën ose nuk bën.
Sa më i rrezikshëm që të jetë aplikacioni, aq më të ashpra do të jenë rregullat. Ato të cilat përbëjnë rrezik të vogël, siç janë sistemet që rekomandojnë përmbajtje, apo filtrat e përmbajtjeve të rrezikshme, detyrohen të ndjekin rregulla të lehta, si për shembull të tregojnë se mundësohen nga AI-ja.
Sistemet me rrezikshmëri të lartë, siç janë mjetet mjekësore, përballen me kërkesa më të mëdha, si përdorimi i të dhënave të cilësisë së lartë dhe ofrimi i të dhënave të qarta për përdoruesit.
Përdorimi i disa AI-ve është i ndaluar sepse vlerësohet se përbëjnë rrezik të papranueshëm, si për shembull sistemet për notimin e shoqërisë, të cilat i kontrollojnë sjelljet e njerëzve, disa lloje të sistemeve për zbulimin e aktiviteteve të mundshme kriminale dhe sistemet për njohje emocionale në shkollë dhe në vend të punës. Njerëzve në publik nuk mund t’iu skanohet fytyra nga policia me sisteme për “identifikim biometrik” të mundësuara nga AI-ja, përveç në rastet e krimeve serioze si, rrëmbimi apo terrorizmi.
Akti i AI-së do të futet në fuqi vetëm dy vjet pasi ligjvënësit evropianë ta kenë dhënë miratimin final, i cili pritet të hidhet në votim në fillim të vitit 2024. Shkeljet mund të dënohen me gjoba deri në 35 milionë euro, apo 7 për qind të të hyrave globale të kompanisë.
Si do të ndikojë Akti i AI-së në pjesën tjetër të botës?
Akti i AI-së do të vlejë për rreth 450 milionë banorët e BE-së, por ekspertët thonë se ndikimi i tij mund të shtrihet shumë më larg, për shkak të rolit udhëheqës të Brukselit për të vendosur rregulla të cilat vlejnë si standard global.
BE-ja e ka luajtur këtë rol më parë me rregulla të kaluara të teknologjisë, më e veçanta është detyrimi për të bërë prizë të përbashkët për mbushje, e cila e detyroi kompaninë Apple të heqë dorë nga kablloja e vet për mbushësit e produkteve të saj. Derisa shumë vende të tjera po mendohen nëse duhet dhe si ta frenojnë AI-në, rregulloret gjithëpërfshirëse të BE-së pritet të shërbejnë si udhërrëfyes.
“Akti AI është rregullorja e parë botërore gjithëpërfshirëse, horizontale dhe detyruese e inteligjencës artificiale, e cila jo vetëm që do t’i ndryshojë gjërat në Evropë, por me shumë gjasa do ta rrisë momentumin global për ta rregulluar AI-në nëpër juridiksione”, tha Anu Bradford, eksperte e ligjeve të BE-së dhe rregulloreve digjitale.
Duke mos e ndaluar plotësisht teknologjinë e njohjes së fytyrës në kohë reale, Brukseli “praktikisht i ka dhënë dritën e gjelbër vëzhgimit digjital distopik në 27 vendet anëtare të BE-së, duke e vendosur një precedent shkatërrues në gjithë botën.
Ndalesa e pjesshme është “një mundësi e humbur për ta ndalur dhe parandaluar dëmin kolosal ndaj të drejtave të njeriut, hapësirës civile dhe sundimit të ligjit, të cilat tashmë janë të kërcënuara nëpër BE”. Amnesty ka shprehur brengosje edhe për dështimin e ligjvënësve për ta ndaluar eksportin e teknologjive të AI-s, që mund t’i dëmtojnë të drejtat e njeriut – përfshirë përdorimin e notimit të shoqërisë, diçka që e bën Kina për t’i shpërblyer ata që i binden shtetit përmes vëzhgimit.
Çfarë po bëjnë vendet e tjera për rregulloren e AI-së?
Dy fuqitë më të mëdha të AI-së në botë, SHBA-ja dhe Kina, kanë nisur t’i përpilojnë ligjet e veta. Presidenti amerikan, Joe Biden, e nënshkroi një urdhër ekzekutiv për AI-në në tetor, i cili pritet të forcohet nga legjislacioni dhe marrëveshjet globale.
Urdhri u kërkon zhvilluesve kryesorë të AI-së t’i këmbejnë me Qeverinë rezultatet e testeve të sigurisë dhe të dhënat e tjera. Agjencitë do të krijojnë standarde për t’u siguruar se mjetet e AI-së janë të sigurta para se të publikohen për përdorim publik. Kina, ndërkohë, ka publikuar “masa të përkohshme” për menaxhimin e AI-së së përgjithshme, të cilat vlejnë për përmbajtje si, tekst, fotografi, audio, video dhe të tjera të cilat prodhohen për njerëzit brenda Kinës.
Si do të ndikojë Akti i AI-së ndaj ChatGPT-së?
Rritja e paparë e ChatGPT-së të Open AI-së tregoi se teknologjia po shënon përparime tejet të mëdha dhe i detyroi politikëbërësit evropianë ta përditësojnë propozimin e tyre. Akti i AI-së përfshin provizione për chatbot-at dhe sistemet e tjera të ashtuquajtura sisteme të AI-së për qëllime të përgjithshme, të cilat mund të kryejnë detyra të shumta, nga shkrimi i poezive deri te krijimi i videove dhe shkrimi i kodeve kompjuterike.
Shumica e sistemeve për qëllime të përgjithshme përballen me kërkesa themelore për transparencë si, publikimi i hollësive për të dhënat e tyre qeveritare dhe të tregojnë se sa shumë energji kanë përdorur për t’i trajnuar modelet në një gamë të gjerë të veprave të shkruara dhe imazheve të fshira nga interneti. Ato, po ashtu, duhet t’i përmbahen ligjit të BE-së për të drejtat e autorit dhe ta përmbledhin përmbajtjen që e kanë përdorur për trajnime.
Me rregulla më të ashpra do të përballen sistemet më të avancuara të AI-së me fuqinë më të madhe kompjuterike, të cilat përbëjnë “rreziqe sistematike” që zyrtarët duan të mos i lejojnë të përhapen në shërbime që ndërtohen nga zhvilluesit e softuerit.
Dëmi i AI ndaj mjedisit
Akti i AI-së së BE-së ka mundësinë të përcaktojë grupin e parë në botë të rregulloreve mjedisore për AI. Dëmi për mjedisin konsiderohet si terren për kategorizimin e sistemeve të AI si me rrezik të lartë. Megjithatë, nuk ka standarde për raportimin e ndikimit mjedisor të mjeteve të AI, as një sistem certifikimi për këto mjete përgjatë linjave të sistemit të Udhëheqjes në Energjinë dhe Dizajnin Mjedisor (LEED) për ndërtesat.
Akti gjithashtu duhet t’i japë prioritet zeros neto mbi qasjet neutrale ndaj karbonit, veçanërisht duke vënë në dukje Jevons Paradox, ku zgjidhjet e orientuara nga efikasiteti çojnë në rritje të kërkesës. Modelet e mëdha, në veçanti, konsumojnë sasi masive energjie dhe duhet t’i nënshtrohen raportimeve më të rrepta.