Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan dhe Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) islamike-konservatore, e cila ka qenë në pushtet për 22 vjet, pësuan një humbje të madhe në zgjedhjet komunale të vendit të dielën. Pesë fakte për zgjedhjet që çuan në shembjen e kampit presidencial:
Zgjedhjet lokale, aksionet kombëtare
Duke u përfshirë personalisht në fushatën zgjedhore bashkiake përkrah kandidatëve të AKP-së, veçanërisht në Stamboll, të cilin donte ta rimerrte me çdo kusht, Erdogan u dha këtyre zgjedhjeve vendore karakter kombëtar. Më shumë se shtypja e kandidatit të AKP-së në Stamboll, më pak se karizmatiku Murat Kurum, u komentua humbja e presidentit turk.
Partia e tij ka dështuar të rifitojë qytetet kryesore që humbi pesë vjet më parë, duke përfshirë Stambollin dhe Ankaranë, dhe ka humbur gjithashtu kryeqytetet provinciale në Anadollin konservator, të cilin e ka konsideruar prej kohësh bastionin e saj.
Berk Essen, një shkencëtar politik në Universitetin Sabancı të Stambollit, e quajti atë “humbjen më të madhe elektorale të karrierës së Erdoganit”, duke vënë në dukje se CHP, partia kryesore e opozitës, regjistroi “rezultatin e saj më të mirë që nga zgjedhjet e 1977”.
Barra e krizës financiare
Përtej lodhjes së mundshme, dhjetë muaj pas zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të majit 2023, votuesit, të përballur me një krizë të rëndë ekonomike, e kanë ndëshkuar qeverinë: Inflacioni që arrin në 67% nga viti në vit dhe zhvlerësimi i hryvnia e bëjnë atë jetën e përditshme të shumë njerëzve. turqit e klasës së mesme është e vështirë. Kjo pakënaqësi është parë edhe në përqindjen më të lartë të abstenimeve në zgjedhjet komunale krahasuar me vitin 2019.
“Ndryshimet më të rëndësishme në Turqi ndodhin kur njerëzit nuk mund të sigurojnë më jetën e tyre të përditshme, kur nuk mund të hanë më,” zbulon Ali Faik Demir, një profesor në Universitetin Galatasaray të Stambollit.
Stamboll: Kryeqyteti financiar dhe një thesar “kombëtar”.
“Kushdo që fiton Stambollin, fiton Turqinë”, thoshte Erdogan. Metropoli me 16 milionë banorë (pothuajse një e pesta e popullsisë turke) është xhevahiri i vendit për shkak të historisë së tij të shquar, kryeqytetit kulturor të Turqisë por edhe “thesarit” të tij në kuptimin më të ngushtë të termit, pasi përfaqëson 30 % e PBB-së së vendit.
“Nuk është e lehtë të menaxhosh Stambollin, një qytet më i populluar se më shumë se njëzet qytete të BE-së (…) Është një qendër tregtare, ekonomike dhe kulturore. Është një vend” në vetvete, komenton Eileen Unver Neu, profesoreshë në Universitetin Halitz në Stamboll, për të cilën “ata që menaxhojnë këtë qytet dhe dëshmojnë vlerën e tyre” e shohin më pas karrierën e tyre të ngrihet. Dëshmi është vetë Erdogani, i cili shërbeu si kryebashkiak i Stambollit.
Perëndimi i Erdoganit?
Në pushtet që nga viti 2003 si kryeministër dhe më pas si president që nga viti 2014, këto ishin zgjedhjet e pesta komunale të mbajtura nën udhëheqjen e Erdoganit. Presidenti turk ka përballuar disa sfida, duke përfshirë protestat e mëdha të opozitës në Stamboll në vitin 2013 që u përhapën në 80 nga 81 provincat e vendit dhe një tentativë për grusht shteti në korrik 2016 që u pasua nga ndjekjet penale.
Por a do të thotë humbja e AKP-së fundin e Erdoganit? Analistët kishin njoftuar ‘’vdekjen’’ e tij në vitin 2019 pas humbjes së zgjedhjeve komunale në Stamboll dhe Ankara. Megjithatë, ai arriti të qëndrojë në pushtet dhe u rizgjodh në maj 2023 me 52% të votave. Këtë herë ai la të kuptohet se këto zgjedhje komunale do të jenë “të fundit”.
Bayram Balghi, studiues në CER-Sciences Po në Paris, është i bindur për këtë: “ai është i aftë të shkaktojë befasi dhe t’i japë fund karrierës së tij. Një mënyrë që ai të largohet me hir, duke i qëndruar besnik vizionit të Islamit dhe besimeve të tij fetare, sipas të cilave asgjë nuk është e përjetshme në këtë tokë”.
A është Imamoglu president?
Kryebashkiaku i Stambollit i rizgjedhur tani është më shumë se kurrë “lideri” i opozitës, ka prestigjin, popullaritetin dhe mbi të gjitha dëshirën për t’u ngjitur në presidencë. Por ajo për të cilën edhe anëtarët e partisë së tij nuk reshtin së kritikuari Imamoglun është se ai është më i shqetësuar për karrierën e tij sesa për punët e Stambollit.
Ekrem Imamoglu mbetet në shënjestrën e qeverisë turke. Në fund të vitit 2022 ai u dënua me dy vjet e shtatë muaj burg për “fyerje” të anëtarëve të komisionit të lartë zgjedhor të Turqisë. Kryebashkiaku e ka apeluar vendimin, por çështja ende kërcënon të ardhmen e tij politike dhe e ka skualifikuar atë nga gara presidenciale 2023.
